ks. Dominik Ostrowski
Obrzęd posypania głów popiołem
Artykuł pochodzi z miesięcznika "Msza Święta" nr 02, luty 2018
wydrukuj ten artykułHistoria obrzędu i włączenia go do liturgii
W starożytnym Kościele rzymskim popiół był używany początkowo prywatnie jako dodatek do obrzędów pokutnych. Liturgiczne użycie popiołu jest udokumentowane w Rzymie dopiero w XII wieku, a wcześniejsze źródła (przede wszystkim sakramentarze) konsekwentnie o nim milczą (często mówią za to o włosiennicy).
Popiół w liturgii należał najpierw do obrzędów pokuty publicznej, która stanowiła w starożytności jedyną szansę pojednania z Kościołem po szczególnie ciężkim grzechu. Św. Ambroży mawiał: „Tak jak jeden chrzest, tak jedna pokuta” (De poenitentia, 2, 10, 95). Inauguracja pokuty odbywała się w środę przed Wielkim Postem. Sakramentarz gelazjański (Gelasianum), który dokumentuje liturgię rzymską V-VI wieku, jest bodajże najstarszym liturgicznym świadectwem inauguracji pokuty w środę przed uroczystym rozpoczęciem 40-dniowego postu (w tygodniu tzw. Quinquagesimy). Nie ma tu jeszcze mowy o posypaniu głowy popiołem, natomiast mówi się o włosiennicy. W wieku IX świadkiem liturgii rzymskiej jest między innymi Sakramentarz gregoriański (Gregorianum), księga papieska. Również w nim nie ma jeszcze mowy o popiele, ale pojawia się uroczysta Msza stacyjna w środę przed pierwszą niedzielą Wielkiego Postu: papież z prezbiterami i wiernymi przechodzą w uroczystej procesji pokutnej od stacji w kościele św. (...)
