ks. Łukasz Szczeblewski
Księgi liturgiczne – Graduale
Artykuł pochodzi z miesięcznika "Msza Święta" nr 12, grudzień 2015
wydrukuj ten artykułWśród ksiąg liturgicznych Kościoła znajduje się księga, która w języku polskim określana jest mianem graduału (łac. graduale, liber gradualis lub antiphonale missarum). Nazwa księgi wywodzi się od nazwy śpiewu wykonywanego na stopniach ołtarza (łac. gradus – stopień) po czytaniu. Najogólniej można stwierdzić, że księga ta zawiera śpiewy proprium missae, czyli mszalne śpiewy zmienne (introit, graduale, alleluja lub tractus, offertorium i communio). Wywodzi się ona z księgi nazywanej kantatorium, w której zamieszczano tylko teksty psalmów responsoryjnych i alleluja. Najstarsze kantatorium pochodzi z IV wieku (Cantatorium z Fajum).
Graduał nie zawsze stanowił oddzielną księgę, niekiedy włączano go do innych ksiąg liturgicznych, między innymi do sakramentarzy. Od reformy liturgicznej papieża Grzegorza Wielkiego (590-604) został włączony do antyfonarza. W IX wieku dokonano rozdziału ksiąg liturgicznych. Prawdopodobnie było to dzieło Amalarego z Metzu. Wówczas wyodrębniono graduał jako księgę zawierającą zbiór śpiewów mszalnych oraz antyfonarz i responsoriale ze śpiewami oficjum brewiarzowego. W okresie średniowiecza powstawały także księgi zawierające zarówno elementy liturgii mszalnej, jak i brewiarzowej. Otrzymały one nazwę antiphonale missarum (np. Antyfonarz z Rhienau z VIII w. (...)
