ks. Andrzej Orczykowski SChr
O Komunii Świętej pod postaciami chleba i wina – aspekty prawne
Artykuł pochodzi z miesięcznika "Msza Święta" nr 05, maj 2011
wydrukuj ten artykułUdzielanie Komunii w Kościele pierwotnym
W pierwszych wiekach Kościoła „łamanie chleba” i „błogosławienie kielicha” oraz spożywanie Ciała i Krwi Pańskiej przez uczestników zgromadzenia liturgicznego stanowiło zwyczajną formę uczestnictwa w Wieczerzy Pańskiej. Apostoł Paweł naucza: „Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie (1 Kor 11,26). Pod jedną postacią, chleba albo wina, udzielano Komunii Świętej w sytuacjach wyjątkowych. Chorym, a także nieobecnym na Eucharystii zanoszono Komunię Świętą pod postacią chleba.
Praktyka udzielania Komunii tylko pod postacią chleba
W XII i XIII wieku zanika zwyczaj udzielania Komunii pod obiema postaciami, jednak nie całkowicie. Na Soborze w Konstancji (1415) stwierdzono, że choć w pierwotnym Kościele Komunia była przyjmowana przez wiernych pod dwiema postaciami, dla uniknięcia pewnych niebezpieczeństw i zgorszeń wprowadzono rozumnie zwyczaj, żeby ten Sakrament przez konsekrujących był przyjmowany pod dwiema postaciami, przez wiernych zaś tylko pod postacią chleba. Na Soborze Trydencki (1545-1563) przyjęto rozstrzygnięcie, że Kościół ma prawo wprowadzać do udzielania Komunii Świętej to, co według różnorodności rzeczy, czasu i miejsca uzna za bardziej odpowiednie dla pożytku przyjmujących czy dla uczczenia samych sakramentów. Do zbawienia zupełnie wystarcza Komunia Święta pod jedną postacią, w której przyjmuje się całego i integralnego Chrystusa. Uznaniu papieża pozostawiono kwestię, czy w przyszłości w jakimś kraju pozwolić na udzielanie Komunii pod obiema postaciami. Papież Pius IV (1559-1565) 10 kwietnia 1564 roku upoważnił metropolitów Moguncji, Kolonii, Trewiru, Salzburga i Ostrzychomia (Esztergom) do zezwalania na przyjmowanie Komunii pod dwiema postaciami. Protestanci wprowadzenie Komunii pod dwiema postaciami przez katolików w niektórych metropoliach zaczęli uznawać za potwierdzenie słuszności głoszonych przez siebie poglądów. Papież Grzegorz XIII (1572-1585) w 1584 roku odwołał indult co do udzielania Komunii pod dwiema postaciami dla Bawarii, nastepnie odwołano indulty dla Węgier (w 1604 roku) i dla Czech (w 1621 roku). W Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 roku w kanonie 852. zapisano krótko: „Najświętszą Eucharystię rozdaje się tylko po postacią chleba”. Udzielanie Komunii wiernym świeckim tylko pod postacią chleba praktykowano do czasu reform Soboru Watykańskiego II (1962-1965), który zmienił dyscyplinę ustaloną na Soborze Trydenckim.
Wpływ Soboru Watykańskiego II na sposób udzielania Komunii
Sobór Watykański II, powołując się na naukę Soboru Trydenckiego o Najświętszej Eucharystii, z zasad dogmatycznych nic w tej nauce nie zmienił. Jednak odnowa liturgii w ramach Vaticanum II zainicjowała w Kościele łacińskim powrót do praktyki udzielania Komunii pod dwiema postaciami. W Konstytucji o Liturgii Sacrosanctum Concilium (4.12.1963) zapisano, że: „Przy zachowaniu ustalonych przez Sobór Trydencki zasad dogmatycznych, w przypadkach określonych przez Stolicę Apostolską biskup może zezwolić na Komunię Świętą pod obiema postaciami, tak duchownym i zakonnikom, jak i świeckim, na przykład tym, którzy w czasie danej Mszy Świętej otrzymali święcenia lub złożyli śluby zakonne, czy nowo ochrzczonym we Mszy Świętej sprawowanej bezpośrednio po udzieleniu chrztu” (nr 55). Inne przypadki, w których można będzie – za zgodą biskupa – przyjmować Komunię pod dwiema postaciami, miała w przyszłości określić Stolica Apostolska.
Posoborowe rozszerzanie możliwości udzielania Komunii pod obiema postaciami
Stolica Apostolska rozszerzyła możliwości udzielania Komunii pod dwiema postaciami, zaś przepisy liturgiczne w tym zakresie zostały określone w dokumentach posoborowych. Dnia 7 marca 1965 roku Rada do wykonania postanowień Konstytucji o Liturgii wspólnie z Kongregacją Obrzędów promulgowały Obrzędy koncelebracji Eucharystii oraz Komunii Świętej pod dwiema postaciami przewidujące jedenaście sytuacji, w których ordynariusze mogli zezwolić na udzielanie Komunii pod dwiema postaciami. Następnie Kongregacja Obrzędów w instrukcji Eucharisticum Mysterium (25.05.1967) dodała dwa nowe przypadki, zatem w sumie było ich już trzynaście. W instrukcji Kongregacji Kultu Bożego Sacramenti Communione (29.06.1970) oraz w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego wydanym w 1975 roku [odtąd: OWMR-75] tych przypadków wymieniono czternaście. Od tej pory na podstawie pozwolenia ordynariusza i po przygotowaniu przez stosowną katechezę – zgodnie z OWMR-75 (nr 242) – Komunię Święta pod dwiema postaciami mogli przyjąć: 1) dorośli neofici w czasie Mszy, która następuje po chrzcie; dorośli bierzmowani w czasie Mszy związanej z bierzmowaniem; ochrzczeni, których przyjmuje się do wspólnoty kościelnej; 2) nowożeńcy w czasie Mszy połączonej z zawarciem małżeństwa; 3) diakoni w czasie Mszy ich święceń; 4) ksieni podczas Mszy, w czasie której otrzymuje błogosławieństwo; dziewice w czasie Mszy ich konsekracji; osoby, które składają lub odnawiają śluby zakonne w czasie Mszy połączonej z ich pierwszą profesją, jej odnowieniem i profesją wieczystą oraz ich rodzice, krewni i współbracia zakonni; 5) świeccy pomocnicy misyjni w czasie Mszy, podczas której publicznie otrzymują misję; inne osoby w czasie Mszy, podczas której otrzymują misję kościelną; 6) chorzy, którzy przyjmują Wiatyk, i wszyscy obecni, gdy Mszę odprawia się w domu chorego; 7) diakon i usługujący, kiedy spełniają swoje funkcje w czasie Mszy; 8) podczas Mszy koncelebrowanej: wszyscy, którzy spełniają wówczas rzeczywiste funkcje liturgiczne, a także wszyscy alumni seminarium duchownego; w swoich kościołach lub kaplicach (jeśli Msza jest koncelebrowana): wszyscy członkowie instytutów ślubujących zachowanie rad ewangelicznych oraz członkowie innych stowarzyszeń, w których poświęcają się Bogu przez śluby zakonne, ofiarowanie lub przyrzeczenie; oprócz tego wszyscy, którzy stale zamieszkują w domu tych instytutów i stowarzyszeń; 9) kapłani, którzy uczestniczą w wielkich obchodach, a nie mogą ani celebrować, ani koncelebrować; 10) wszyscy, którzy biorą czynny udział w Mszy celebrowanej w czasie odprawiania przez nich rekolekcji; wszyscy, którzy biorą udział w zebraniu jakiegoś zespołu duszpasterskiego podczas Mszy, w której wspólnie uczestniczą; 11) osoby wymienione w nr 2. i 4. w czasie Mszy ich jubileuszów; 12) chrzestni, rodzice, współmałżonek oraz świeccy katecheci dorosłego neofity w Mszy związanej z jego inicjacją; 13) rodzice, członkowie rodziny oraz szczególniejsi dobroczyńcy uczestniczący w Mszy prymicyjnej; 14) członkowie zgromadzeń w Mszy konwentualnej lub wspólnotowej, według nr 76. tego wprowadzenia.
Udzielanie Komunii pod postaciami chleba i wina – w sytuacjach określonych przez prawo – sprawiło, że do Stolicy Apostolskiej napływały prośby o rozszerzenie katalogu przypadków, w których – za zgodą biskupa – będzie wolno udzielać Komunii pod dwiema postaciami. Kongregacja Kultu Bożego we wskazanej już wyżej instrukcji Sacramentali Communione (nr 2) poszerzającej możliwości udzielania Komunii pod dwiema postaciami zdecydowała o dopuszczeniu Konferencji Biskupów do określenia nowych, nieuwzględnionych wcześniej przypadków, w których poszczególni ordynariusze mogli zezwalać na Komunię pod obiema postaciami. Biskupi Polscy zebrani na Konferencji Plenarnej w Warszawie dnia 8 lutego 1979 roku powzięli Uchwałę w sprawie Komunii Świętej pod dwiema postaciami w zgromadzeniach zakonnych i wspólnotach życia konsekrowanego, mocą której udzielają ogólnego pozwolenia na Komunię Świętą pod dwiema postaciami we wspólnotach zakonnych i wspólnotach do zakonnych przyrównywanych nie podlegających ordynariuszom zakonnym w następujących wypadkach: 1) ksieni w dniu otrzymania błogosławieństwa, dziewice w Mszy, w czasie której otrzymują konsekrację, składający i odnawiający śluby zakonne oraz obchodzący jubileusz w czasie Mszy oraz ich rodziny i członkowie wspólnoty; 2) uczestnicy Mszy koncelebrowanej; 3) odbywający rekolekcje w czasie Mszy dla nich odprawianej; 4) w czasie Mszy konwentualnej lub wspólnotowej w następujące dni: a) wszystkie uroczystości, b) święto Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, c) święto św. Stanisława Kostki, Patrona Polski, d) święto patronów zgromadzenia, e) w dni kapituły generalnej zgromadzenia w domu, w którym kapituła się odbywa. W uchwale wyraźnie odnotowano, że w „innych wypadkach należy się zwracać do miejscowego ordynariusza”. Ponadto z możliwości przyjęcia Komunii pod dwiema postaciami mogli skorzystać wierni, którzy brali udział we Mszy wspólnoty zakonnej w wymienione dni. Przedstawione wyżej przypadki, w których Konferencja Episkopatu Polski zezwoliła na udzielanie Komunii pod dwiema postaciami, tym się różnią od wcześniej ustalonych przez Stolicę Apostolską dla całego Kościoła, że Konferencja Biskupów Polskich zezwala na udzielanie Komunii pod dwiema postaciami na podległym jej terenie, natomiast Stolica Apostolska sama nie zezwalała na udzielanie Komunii pod dwiema postaciami, tylko określała przypadki, kiedy takie zezwolenie mogą wydać ordynariusze dla podległych im kościołów i kaplic, jeśli są ordynariuszami miejsca, a dla podległych im domów zakonnych, jeśli są ordynariuszami.
Aktualne przewidywane sytuacje, w których udziela się Komunii pod dwiema postaciami
Obowiązujący obecnie Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku w kanonie 925. zawiera rozstrzygnięcie: „Komunii Świętej należy udzielać tylko pod postacią chleba albo, zgodnie z przepisami liturgicznymi, pod obiema postaciami; w wypadku zaś konieczności, także tylko pod postacią wina”. Jakie są zatem obecnie obowiązujące przepisy liturgiczne w tej dziedzinie? Aktualne zasady udzielania Komunii pod dwiema postaciami zawarte zostały w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego z 2002 roku [odtąd: OWMR] w nr 281-287, z odesłaniem także do określonych ksiąg liturgicznych (nr 283). Dawny 242. nr Wprowadzenia otrzymał nowe brzmienie, w którym rozszerzono zakres osób mogących na mocy samego prawa – a nie jak dotąd za zgodą biskupa diecezjalnego – przyjmować Komunię pod dwiema postaciami. W przepisach OWMR, które w Polsce weszły w życie 25 lutego 2004 roku, w numerze 283. czytamy:
„Komunia Święta pod obiema postaciami jest dozwolona w przypadkach przewidzianych w rytuale. Ponadto mogą ją przyjmować następujące osoby:
a) kapłani, którzy nie mogą celebrować ani koncelebrować;
b) diakon i usługujący, którzy pełnią swoje funkcje we Mszy Świętej;
c) członkowie zgromadzeń w Mszy konwentualnej oraz Mszy zgromadzenia, alumni seminarium, uczestnicy rekolekcji lub zebrania jakiegoś zespołu duszpasterskiego.
Biskup diecezjalny może ustalić dla swej diecezji zasady dotyczące udzielania Komunii Świętej pod obiema postaciami. Zasady te obowiązują także w kościołach zakonnych oraz w małych grupach. Miejscowemu biskupowi udziela się też władzy zezwalania na Komunię Świętą pod obiema postaciami, ilekroć uzna to za słuszne kapłan sprawujący pasterską pieczę nad powierzoną mu wspólnotą. Winien być jednak spełniony warunek, aby wierni zostali przedtem należycie pouczeni, by wykluczone było niebezpieczeństwo znieważenia Najświętszego Sakramentu, a sam obrzęd nie okazał się za trudny do wykonania z powodu zbyt dużej liczby uczestników lub z innej przyczyny.
Odnośnie do sposobu udzielania wiernym Komunii Świętej pod obiema postaciami oraz rozszerzenia możliwości jej przyjmowania Konferencje Episkopatów mogą wydać normy wymagające zatwierdzenia przez Stolicę Apostolską”.
Warto przypomnieć, że w celu właściwej interpretacji powyższego zapisu Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów opublikowała w swoim organie urzędowym „Notitiae” wyjaśnienia dotyczące udzielania Komunii pod dwiema postaciami (Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum. La Comunione sotto le due specie. „Notitiae” 37/2001, pp. 256-258). W przywołanym dokumencie Kongregacji stwierdzono, że normy OWMR nr 283. stanowią wyraźne rozszerzenie dotychczas obowiązującego prawa i dlatego wymagają wyjaśnienia. Jego główne zasady są następujące:
1) Moc prawną zachowują wszystkie przypadki zawarte w prawodawstwie poprzednim i w dotąd promulgowanych księgach liturgicznych, a odnoszących się do różnych możliwości udzielania Komunii pod dwiema postaciami. Zatem w poszczególnych księgach liturgicznych zapisane są zasady dotyczące udzielania Komunii Świętej, np.: podczas obrzędu małżeństwa w czasie Mszy (zgodnie z Obrzędem sakramentu małżeństwa dostosowanym do zwyczajów diecezji polskich, nr 78.) nowożeńcy, a także ich rodzice, świadkowie ślubu i krewni mogą otrzymać Komunię pod dwiema postaciami.
2) Poszczególne przypadki wymienione w punkcie a), b) i c) są sformułowaniami nowymi lub poprawionymi pozwoleń już wcześniej udzielonych.
3) Odtąd biskup diecezjalny ma prawo – którego (zgodnie z kan. 135 §2; 391) nie może delegować – wydawać w swojej diecezji normy prawne dotyczące Komunii pod dwiema postaciami. Każdy biskup diecezjalny może ustalić zasady obowiązujące w jego diecezji, i tak np.: ks. abp Józef Życiński, metropolita lubelski, (Dekretem w sprawie Komunii Świętej pod dwiema postaciami z 10 stycznia 2002 roku, N. 23 Gł/2002) ze względu na szczególny charakter liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej i Wigilii Paschalnej zalecił, aby w te dni Komunia Święta w parafiach i wspólnotach archidiecezji lubelskiej, w których jest więcej niż jeden szafarz Komunii Świętej (zwyczajny lub nadzwyczajny), była udzielona pod dwiema postaciami. Udzielanie Komunii Świętej pod dwiema postaciami w czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej i Wigilii Paschalnej zalecił również metropolita katowicki, ks. abp Damian Zimoń (Dekret z 21 grudnia 2004 roku, VAI – 6659/04).
4) Biskup diecezjalny może także upoważnić każdego kapłana jako własnego pasterza wspólnoty do wydania osądu, czy wskazane jest udzielanie Komunii Świętej pod dwiema postaciami, poza przypadkami kiedy nie jest to wskazane. Z tego prawa skorzystali między innymi ks. abp J. Życiński i abp D. Zimoń. We wskazanych wyżej dekretach poszerzyli możliwość udzielania Komunii pod dwiema postaciami i zobowiązali w swoich archidiecezjach wszystkich duszpasterzy do korzystania z możliwości przewidzianych przez prawo powszechne w dopuszczaniu do Komunii Świętej pod dwiema postaciami możliwie najszerszego kręgu wiernych. Mając na uwadze pogłębienie wśród wiernych przeżywania tajemnicy Eucharystii, oprócz sytuacji przewidzianych w art. 283. OWMR zezwolili, aby każdy kapłan przewodniczący liturgii Mszy Świętej, jeżeli po roztropnym rozeznaniu uzna to za wskazane ze względu na dobro duchowe wiernych, po uprzednim ich przygotowaniu, udzielał Komunii Świętej pod dwiema postaciami także w innych okolicznościach. Natomiast ks. abp Alfons Nosol w 2005 roku zatwierdził Statuty Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, w których czytamy między innymi: „Biskup opolski zezwala na udzielanie Komunii św. pod obiema postaciami, ilekroć uzna to za słuszne proboszcz lub rektor kościoła. Wierni powinni być przedtem należycie pouczeni, aby wykluczone było niebezpieczeństwo znieważenia Najświętszego Sakramentu, a sam obrzęd nie okazał się za trudny do wykonania z powodu zbyt dużej liczby uczestników lub innej przyczyny” (art. 88).
5) Konferencja Episkopatu – na mocy rozstrzygnięcia OWMR nr 283. – posiada możliwość stanowienia prawa w dziedzinie udzielania Komunii pod dwiema postaciami. Konferencja Episkopatu może, jeśli uważa za stosowne, lecz nie ma obowiązku wydawania norm w tej dziedzinie. Normy Konferencji Episkopatu uzyskują moc prawną, jeśli zostaną przyjęte przez Zebranie Plenarne Konferencji większością 2/3 członków posiadających prawo głosu oraz uzyskają recognitio Stolicy Apostolskiej. Biskupi polscy na 331. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski 9 marca 2005 roku przyjęli Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Dokument nie zawiera nowego prawa, lecz stanowi przypomnienie zaleceń Kościoła na temat uczestnictwa we Mszy Świętej, głównie z OWMR. Chociaż Konferencja Episkopatu Polski nie ustanowiła nowego prawa w dziedzinie udzielania Komunii pod dwiema postaciami, lecz w art. 39. Wskazań, odwołując się do art. 387. OWMR, stwierdziła, że „biskup diecezjalny powinien określić przepisy dotyczące udzielania Komunii Świętej pod dwiema postaciami na terenie jego diecezji”. W konsekwencji nie mamy jednolitego prawa w tym zakresie na terenie całej Polski, lecz przepisy dotyczące całego Kościoła łacińskiego i poszczególnych polskich diecezji.
Przygotowanie do udzielania Komunii pod obiema postaciami
Udzielanie Komunii pod postaciami chleba i wina wymaga odpowiedniego przygotowania zarówno duchowego, jak i praktycznego. W przepisach liturgicznych mocno została zaakcentowana troska o godne udzielanie i przyjmowanie Komunii Świętej. Jest pożądane, aby wszyscy uczestnicy Mszy Świętej przystąpili do Stołu Pańskiego, jeśli spełniają wymagane warunki. Nadużyciem jest jednak tłumne przystępowanie do Komunii ze świadomością popełnienia ciężkich grzechów i bez zrozumienia potrzeby korzystania z dobrodziejstwa sakramentu pokuty. Obowiązkiem pasterzy jest wykorzenienie takiego nadużycia, lecz niech to czynią roztropnie, ale zdecydowanie (Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis Sacramentum, 25.03.2004, [odtąd: RS] 83). Obowiązkiem duszpasterzy jest również godne udzielanie Komunii Świętej, dlatego udzielanie jej pod dwiema postaciami należy zawsze wykluczyć, gdy zachodzi niebezpieczeństwo, nawet małe, znieważenia świętych postaci lub gdy sam obrzęd jest zbyt trudny do wykonania z powodu dużej liczby uczestników lub z innej przyczyny (OWMR 283; RS 101). Ponadto duszpasterze poprzez katechezę mają przygotować wiernych do przyjęcia Komunii pod dwiema postaciami. Mają przypomnieć katolicką naukę Soboru Trydenckiego o Komunii Świętej oraz zachęcać wiernych, by z większą gorliwością uczestniczyli w obrzędzie Komunii pod dwiema postaciami, w którym znak uczty eucharystycznej ukazuje się w pełniejszym blasku (OWMR 282; RS 100). Jednak wiernym, którzy pragną przyjąć Komunię Świętą tylko pod postacią chleba, należy to umożliwić.
Udzielanie Komunii pod obiema postaciami wymaga również przygotowań praktycznych. Należy przygotować kielich wystarczającej wielkości albo kilka kielichów, pod warunkiem jednak, aby pod koniec celebracji nie pozostało zbyt dużo Krwi Chrystusa do spożycia (OWMR 285 a). Ze względu na wymowę znaku jest godne pochwały, aby kielich główny był większy, a pozostałe mniejsze (RS 105). Zamiast kielicha nigdy nie wolno używać dzbanków ani innych naczyń czy pojemników nie odpowiadających w pełni ustalonym normom. Wino przed konsekracją należy rozlać w odpowiednich proporcjach do poszczególnych kielichów, bowiem po konsekracji absolutnie nie wolno przelewać Krwi Chrystusa z jednego kielicha do drugiego, ażeby przez to nie okazać zniewagi dla tak wielkiej Tajemnicy (RS 106). Jeśli po udzieleniu Komunii pod dwiema postaciami w kielichu pozostanie Krew Chrystusa, to przy ołtarzu ma być zaraz spożyta przez kapłana lub diakona albo też ustanowionego akolitę, który usługiwał przy kielichu. On też jak zwykle oczyszcza, wyciera i porządkuje naczynia liturgiczne. Podobnie też hostie, jeśli jakieś pozostały, powinny zostać spożyte przez kapłana przy ołtarzu lub odniesione do miejsca przeznaczonego na ich przechowywanie (OWMR 284 b; RS 107).
Sposoby udzielania Komunii pod postaciami chleba i wina
W przepisach liturgicznych dotyczących Komunii pod dwiema postaciami przewidziano trzy sposoby udzielania jej pod postacią wina: 1) przez bezpośrednie picie z kielicha; 2) przez zanurzenie Hostii we Krwi Pańskiej; 3) picie z kielicha za pomocą rurki lub łyżeczki (OWMR 245; por. RS 103).
Jeśli udziela się Komunii przez bezpośrednie picie z kielich, przyjmujący Komunię po otrzymaniu Ciała Chrystusa przechodzi do usługującego przy kielichu i staje przed nim. Usługujący mówi: Krew Chrystusa, a przyjmujący Komunię odpowiada: Amen. Usługujący przy kielichu podaje mu kielich, który przyjmujący swoimi rękami zbliża sobie do ust, pije trochę z kielicha oraz oddaje go usługującemu i odchodzi, a usługujący ociera puryfikaterzem brzeg kielicha (OWMR 286). Przy podawaniu kielicha posługuje z zasady diakon lub, gdy go nie ma, prezbiter; może usługiwać także ustanowiony obrzędem akolita lub inny nadzwyczajny szafarz Komunii, albo też w razie potrzeby wierny upoważniony jednorazowo do tej funkcji (OWMR 284 a). Nie wolno samym wiernym brać konsekrowanego Chleba ani kielicha Krwi Pańskiej, ani tym bardziej przekazywać między sobą z rąk do rąk (OWMR 160). Co więcej, należy wyeliminować nadużycie polegające np. na tym, że nowożeńcy w czasie Mszy ślubnej udzielają sobie wzajemnie Komunii, przekazując między sobą z rąk do rąk Najświętsze Postacie (RS 94).
Nie należy wiernym świeckim podawać kielicha, jeśli będzie tak duża liczba przystępujących do Komunii, że trudno określić potrzebną do Eucharystii ilość wina i zachodzi niebezpieczeństwo, że pod koniec celebracji pozostanie zbyt dużo Krwi Chrystusa do spożycia. Podobnie należy postąpić w przypadkach: kiedy uciążliwe byłoby zorganizowanie podejścia do kielicha lub gdy celebracja wymaga użycia takiej ilości wina, że tylko z trudnością można rozeznać jego pewne pochodzenie i jakość, albo gdy nie można szybko zapewnić odpowiedniej liczby świętych szafarzy ani nadzwyczajnych szafarzy Komunii, którzy posiadaliby odpowiednią formację, lub gdy znaczna część ludu nie chce ustawicznie, z różnych powodów, przystępować do kielicha, tak że w jakiś sposób ginie wtedy znak jedności (RS 102).
Najczęściej stosowanym sposobem udzielania Komunii pod dwiema postaciami jest zanurzenie (per intinctionem) konsekrowanej Hostii we Krwi Pańskiej. W tym przypadku należy używać hostii, które nie będą zbyt cienkie ani zbyt małe, aby po częściowym zanurzeniu ich w Najświętszej Krwi można było je dogodnie rozdać (OWMR 285b; RS 103). Przyjmujący Komunię, trzymając pod ustami patenę komunijną, podchodzi do kapłana. Kapłan trzyma naczynie z cząstkami Świętej Hostii, obok niego zaś stoi usługujący, który trzyma kielich. Kapłan bierze Hostię, częściowo zanurza ją w kielichu i ukazując ją mówi: Ciało i Krew Chrystusa. Przyjmujący odpowiada: Amen, otrzymuje od kapłana Sakrament do ust, po czym odchodzi (OWMR 287). Nie zezwala się, aby przyjmujący Komunię sam zanurzał Hostię w kielichu ani brał na rękę Hostię, która została zanurzona we Krwi Chrystusa. Jeśli chodzi o hostię przeznaczoną do Komunii przez zanurzenie, powinna być wykonana z ważnej materii i konsekrowana (RS 104). Nie można zatem używać niekonsekrowanej hostii jako „nośnika” Krwi Pańskiej przy udzielaniu Komunii tylko pod postacią wina.
W Kościele łacińskim bardzo rzadko udziela się Komunii pod dwiema postaciami, stosując picie z kielicha za pomocą rurki (cum calamo) lub łyżeczki (cum cochlear). Co więcej, jeśli chodzi o udzielanie Komunii wiernym świeckim, biskupi mogą wykluczyć Komunię za pomocą rurki lub łyżeczki tam, gdzie nie ma takiego zwyczaju, pozostawiając jednak zawsze możliwość udzielania Komunii przez zanurzenie (RS 103). OWMR (nr 245) przewiduje możliwość spożywania Krwi Chrystusa za pomocą rurki lub łyżeczki, jednak nie podaje sposobu ich zastosowania. Zasady użycia rurki lub łyżeczki zostały podane w OWMR-75 (użycia rurki dotyczą nr 248-250, natomiast łyżeczki nr 251-252). Jeśli Komunia udzielana jest za pomocą rurki, wtedy również kapłan przyjmuje Krew Chrystusa w ten sposób (nr 248). Po przyjęciu Ciała Pańskiego wierny podchodzi do usługującego przy kielichu i staje przed nim. Usługujący mówi: Krew Chrystusa. Przyjmujący odpowiada: Amen, bierze rurkę, wkłada ją do kielicha i spożywa trochę Najświętszej Krwi, potem wyjmuje rurkę, uważając, by nie rozlać Krwi Chrystusa, i wkłada ją do naczynia z wodą, które trzyma w rękach ministrant stojący obok. Przez zaczerpnięcie wody puryfikuje rurkę i składa ją w naczyniu, które podaje ministrant (nr 249b).
Udzielający Komunii za pomocą łyżeczki lewą ręką trzyma kielich z Przenajświętszą Krwią, zaś prawą ręką czerpie ją łyżeczką i podaje komunikującemu. Przy udzielaniu Komunii potrzebna jest wzmożona uwaga, aby nie dotknąć łyżeczką ust lub języka osoby przyjmującej Komunię. Przyjmujący Komunię pod brodą trzyma patenę (nr 251-252).
Zamiast podsumowania
Komunia pod dwiema postaciami jest zwyczajną formą przyjmowania Komunii w obrządkach wschodnich. W Kościele łacińskim zasady udzielania Komunii Świętej pod dwoma postaciami są modyfikowane w zależności od okoliczności miejsca i czasu. W obecnie obowiązującym prawie liturgicznym jest wyraźna tendencja do „rozpowszechniania” udzielania Komunii pod dwiema postaciami. Według dokumentów II Polskiego Synodu Plenarnego (Dokument 10: Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II, nr 93), „duszpasterze powinni wykorzystywać wszystkie prawne możliwości udzielania Komunii Świętej pod dwiema postaciami”. Komunia przyjmowana tylko pod postacią chleba, dzięki sakramentalnej obecności Chrystusa w każdej z obu postaci, pozwala otrzymać cały owoc łaski Eucharystii, jednak „ze względu na wymowę znaku Komunia Święta nabiera pełniejszego wyrazu, gdy jest przyjmowana pod obiema postaciami” (Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1390).
Papież Benedykt XVI w adhortacji apostolskiej Sacramentum Caritatis (22.02.2007), prosi wszystkich – w szczególności wyświęconych szafarzy oraz tych, którzy po stosownym przygotowaniu są upoważnieni do posługi udzielania Eucharystii – by uczynili wszystko, aby ten gest w swej prostocie odpowiadał znaczeniu osobistego spotkania z Panem Jezusem w sakramencie. Analizę przepisów dotyczących udzielania Komunii pod postaciami chleba i wina warto zakończyć przytoczeniem kolejnych słów papieża: „Wszystkie wspólnoty chrześcijańskie niech się wiernie dostosują do obowiązujących norm, widząc w nich wyraz wiary i miłości, jaką wszyscy winniśmy mieć wobec tego wzniosłego Sakramentu (nr 50).
